محاسبه تاریخ از زمانی پیدا شد که انسان ها نیازمند خوراک برای زنده ماندن بودند. شاید فکر کنید چه ربطی بین تاریخ و تلاش برای زندگی وجود دارد؟ ربط این موضوع بر می‌گردد به زمانی که انسان برای ادامه بقا نیاز به تولید مواد غذایی پیدا کرد. در نتیجه انسان مجبور شد کشاورزی را فرا بگیرد تا بتواند برای بقای نسل خود تلاش کند. یادگیری کشاورزی موجب شد تا بشر تاریخ را فرا بگیرد زیرا باید تشخیص میداد که چه زمانی مناسب کشاورزی برای تولید مواد غذایی است.
با گذشت سالها، دهه ها و قرن ها و با پیشرفت نسل بشر و شناختن جایگاه خود در جهان هستی علم ستاره شناسی ایجاد شد. با دانش ستاره شناسی بشر توانست اکتشافات بزرگی را به ثمر برساند و محاسبه تاریخ و زمان یکی از این اکتشافات به حساب می‌آید.
امروزه با توجه به گسترش جوامع بشری و پیشرفت تکنولوژی مدیریت زمان یک امر بسیار مهم حیاتی است. تا جایی که جمله معروف “وقت طلاست” شالوده ای برای تعریف اهمیت زمان می‌باشد.
تاریخی که امروز از آن استفاده می‌کنیم در دوره های زمانی مختلف دست خوش تغییرات بسیاری شده است. اما در نهایت 3 نوع تقویم به عنوان مبنای محاسبه زمان در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این 3 تاریخ، تقویم شمسی، قمری و میلادی است.
گاه شمار شمسی
جالب است بدانید تقویم شمسی یا خورشیدی تنها توسط 2 کشور در ایران و افغانستان در جهان استفاده می‌شود. و تنها دو کشور نپال و اتیوپی از تقویم غیر میلادی استفاده می‌کنند. حتی برخی کشورهای اسلامی تقویم خود را بر اساس تاریخ میلادی تنظیم کرده اند تا بتوانند با جهان بهتر رابطه برقرار کنند.
پیدایش تقویم در ایران به دو روایت تفسیر می‌شود. یک روایت که مبدأ تاریخ را 500 سال قبل از میلاد مسیح و مصادف با آغاز پادشاهی کوروش هخامنشی تعیین کرده است. به این تقویم که تا قبل از ظهور دین زرتشت از آن استفاده میشد اصطلاحاً تقویم هخامنشی یا تقویم شاهنشاهی می‌گویند. روایت بعدی مبدأ تاریخ را مصادف با پیدایش دین زرتشت تفسیر کرده است.
پیدایش تقویم خورشیدی
با پیدایش دین زرتشت تقویم خورشیدی به وجود آمد و مبنای محاسبه آن بر اساس اولین روز بهار تعیین گردید. در این تقویم نحوه محاسبه ایام سال مطابق با تغییرات فصول انجام می‌گیرد. این تقویم در نوع خود ایراداتی داشت و روزها به صورت دقیق در آن محاسبه نشده بود به طوری که در پایان سال برخی روزها از تقویم حذف میشدند. لذا نیاز به تغییر این تقویم در آینده ایجاد شد و این تقویم دچار تغییراتی شد. در زمان سلطنت سلجوقیان با دستور ملکشاه سلجوقی تیمی از منجمان به نام آن دوران متشکل از حکیم عمر خیام نیشابوری، عبدالرحمن خازنی و دیگر ستاره شناسان و ریاضی دانان آن زمان اشکالات این تقویم رفع گردید و به عنوان یکی از دقیق ترین تقویم ها مورد استفاده قرار گرفت.
بر خلاق تصور عموم تقویمی که امروزه از آن استفاده می‌کنیم 1386 سال قدمت ندارد. بلکه تنها در دو صده پیش تدوین شده است. تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای تاریخ هجری شمسی مصادف با هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه تدوین گردیده است. روزهای این تقویم به طور دقیق برابر با 365 روز است که هر چهار سال یکبار ماه اسفند 30 روزه می‌شود که به این سال سال کبیسه می‌گویند.
مورخ 1304/11/01 هجری شمسی مجلس شورای ملی استفاده از تقویم خورشیدی را به عنوان تقویم رسمی ایران به عنوان قانون تصویب نمود. تا به امروز در ایران از همین تقویم استفاده می‌شود.
تاریخ قمری
مبدأ تاریخ هجری قمری نیز بر اساس تاریخ هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه تعیین می‌شود. اما تفاوت آن با تاریخ هجری شمسی در محاسبه روزها است. در تاریخ شمسی محاسبه روزها بر اساس گردش زمین به دور خورشید محاسبه می‌شود اما در تاریخ هجری قمری محاسبه روزها بر اساس گردش ماه به دور خورشید محاسبه می‌شود. از همین رو سال شمسی با سال قمری 11 روز تفاوت دارد. در واقع هر 34 سال یکبار سال شمسی یکسال از سال قمری عقب می‌افتد. هر سال قمری 354 روز و کبیسه آن 355 روز است. ماه های فرد 29 روزه و ماه های زوج 30 روزه می‌باشند.
بعد از پیدایش اسلام در ایران برای برگزاری مراسم مذهبی نیاز به محاسبه و تبدیل تاریخ از شمسی به قمری ایجاد شد. از همین رو تقویمی به نام تقویم شمسی – قمری بوجود آمد که متاسفانه به علت اشکالات محاسباتی مورد استفاده قرار نگرفت. به همین جهت تا به امروز برای جلوگیری از اشتباه جهت محاسبه رویدادهای مذهبی از تبدیل تاریخ به جای تقویم مجزا استفاده می‌شود.
مطابق با قانون مصوب مجلس شورای اسلامی ایران در تقویم رسمی کشور تاریخ رویدادهای مذهبی از تاریخ قمری محاسبه و در روزهای تقویم چاپ می‌شود. حتی نسخه های تقویم آنلاین نیز از این قاعده مستثنی نخواهند بود و مناسبت های مذهبی در تاریخ هجری شمسی درج می‌گردد.
تقویم میلادی
مبدأ تاریخ میلادی روز ولایت حضرت مسیح (ع) در نظر گرفته می‌شود. اختلاف بین تاریخ میلادی، قمری و شمسی در همین مبنای محاسبه آنها است. جالب است بدانید مبنای محاسبه روزها در تاریخ هجری شمسی و تاریخ میلادی یکسان می‌باشد. مبنای هر دو تاریخ بر اساس گردش خورشید محاسبه می‌شود. به همین جهت روزهای تاریخ هجری شمسی و تاریخ میلادی با هم برابر است. به عنوان مثال روز کریسمس در تاریخ 25 دسامبر مطابق با روز 4 دی ماه هر سال شمسی است و این روند هرگز تغییر نمی‌کند. در تقویم میلادی سال کبیسه نیز داریم و هر 4 سال یکبار ماه دسامبر 30 روزه محاسبه می‌شود. به همین علت است که آغاز سال میلادی در فصل مشخصی (زمستان) رخ می‌دهد اما آغاز سال قمری می‌تواند در فصول مختلف سال رخ دهد.
تقویم میلادی که تقریبا در تمام کشورهای جهان از آن استفاده می‌شود تقویم گرگوری یا Gregorian Calendar نام دارد. این تقویم در سال 1852 میلادی توسط پاپ سیزدهم به جهان معرفی و جایگزین تقویم جولیان (Julian calendar) شد.
کشورهای ترکیه، مصر و عربستان سعودی آخرین کشورهایی هستند که طی نیم قرن اخیر این تقویم را به عنوان تقویم رسمی خود پذیرفتند.
نتیجه گیری
در این مطلب سعی کردیم تاریخچه مختصری از نحوه پیدایش تقویم را بیان کنیم. امیدواریم با مطالعه این مطلب تفاوت بین تاریخ ها و نحوه محاسبه انواع آنها را درک کرده باشید. می‌توانید در انتهای این مطلب دیدگاه خود را راجع به این مقاله با ما در میان بگذارید.
